Ας μιλήσουμε για την γλουτένη

Η γλουτένη είναι η κύρια πρωτεΐνη των γνωστότερων δημητριακών. Αποτελείται από την γλιαδίνη και τη γλουτενίνη οι οποίες είναι το 80% της πρωτεΐνης του σιταριού και σημαντικό ποσοστό του κριθαριού και της σίκαλης. Η γλουτένη χρησιμοποιείται ως ένα πρόσθετο στις τροφές που παρασκευάζονται βιομηχανικά γιατί κυρίως κάνει τα άλευρα εύπλαστα και να «δένουν» καλύτερα στο ζύμωμα.

Περίπου ένα 5-10% του πληθυσμού σε κάποιο βαθμό υποφέρει απο μια μορφή δυσανεξίας στην γλουτενη. Από αυτούς ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 10% (δηλαδή το 0,5-1% του γενικού πληθυσμού) πάσχει από μία σοβαρή μορφή που ονομάζεται κοιλιοκάκη (στα αγγλικά: celiac sprue ή celiac disease) ή εντεροπάθεια λόγω γλουτένης (στα αγγλικά: gluten enteropathy). Αυτά τα άτομα όταν καταναλώσουν γλουτένη αντιδρούν άμεσα και υπερβολικά, συνήθως με εμετό, διάρροια, κολικούς εντέρου και αφόρητους πόνους στην κοιλιακή χώρα. Η διάγνωση αποδεικνύει σημαντική βλάβη του λεπτού εντέρου και η διακοπή γλουτένης είναι αυστηρή και η επιλογή της τροφή τους πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή.

Οι υπόλοιποι, που αποτελούν και την πλειονότητα, δεν έχουν τόσο εκρηκτικά συμπτώματα και συχνά η εξέταση λεπτού εντέρου βγαίνει αρνητική. Τα συμπτώματα είναι ήπια, όπως διάφορα γαστρεντερικά ενοχλήματα και φουσκώματα που μόνο σπάνια μπορεί να οδηγήσουν το άτομο στο νοσοκομείο, αλλά μετά από απλή αγωγή (παυσίπονα) υπάρχει ύφεση των συμπτωμάτων. Ενίοτε μπορεί να απουσιάζουν τα συμπτώματα εντελώς και το άτομο να μην νιώθει απολύτως καμία ενόχληση.

Σε αυτές τις περιπτώσεις η διάγνωση μπορεί να γίνει με το Τεστ Διατροφικής Δυσανεξίας. Επίσης σε αυτές τις περιπτωσεις μετά από αποχή από την γλουτένη για ενα χρονικό διαστημα αναπτύσσεται ξανά ανοχή ώστε να μπορεί το άτομο να την καταναλώνει μελλοντικά με μέτρο.

Τα άτομα που πρέπει να διακόψουν την γλουτένη πρέπει να διαλέγουν με προσοχή τα προϊόντα που μπορεί να περιέχουν γλουτένη, όπως τα αρτοποιήματα, τα ζυμαρικά, τα γλυκά και άλλα. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τροφές με γλουτένη και τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις.

ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΣΙΤΑΡΙ
ΚΡΙΘΑΡΙ
ΣΙΚΑΛΗ
ΚΑΜΟΥΤ

ΛΙΓΗ ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΒΡΩΜΗ
ΝΤΙΝΚΕΛ

XΩΡΙΣ ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΠΑΤΑΤΕΣ
ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ
ΡΥΖΙ
ΤΑΠΙΟΚΑ
ΚΙΝΟΑ
ΑΜΑΡΑΝΘΟΣ
ΚΕΧΡΙ
ΔΙΟΣΚΟΡΕΑ
ΦΑΓΟΠΥΡΟ
ΡΕΒΙΘΑΛΕΥΡΟ
ΣΟΓΙΑ

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει για την βρώμη και το ντίνκελ. Η βρώμη φαίνεται ότι δεν περιέχει γλουτένη, αλλά η κύρια πρωτεΐνη της, η αβενίνη, προκαλεί δυσανεξία στο 10% των ατόμων που έχουν δυσανεξία στην γλουτένη. Η σύσταση για διακοπή της βρώμης σε άτομα που πρέπει να διακόψουν την γλουτένη πρέπει να εξατομικεύεται, αν και γενικά τα άτομα που δεν έχουν γαστρεντερικά συμπτώματα μπορούν να την δοκιμάζουν. Το ντίνκελ είναι δημητριακό συγγενικό προς το σιτάρι, γι’ αυτό πολλές φορές το αποκαλούν σιτάρι ντίνκελ. Αν και περιέχει μικρές ποσότητες γλουτένης, η κλινική εμπειρία και οι μελέτες δείχνουν ότι γίνεται καλά ανεκτό από άτομα με ήπια δυσανεξία στην γλουτένη. Άτομα που έχουν σημαντική δυσανεξία στη γλουτένη δεν πρέπει να καταναλώνουν ούτε ντίνκελ, ούτε βρώμη.

Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί επίσης στα προϊόντα που περιέχουν γλουτένη ως πρόσθετο. Η γλουτένη χρησιμοποιείται από την βιομηχανία παρασκευής τροφίμων για να δώσει γεύση και άλλες ιδιότητες στις τροφές. Η γλουτένη χρησιμοποιείται ως πρόσθετο στα παγωτά, τις σάλτσες και άλλα προϊόντα. Για τα άτομα που έχουν σημαντικό πρόβλημα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ετικέτα του προϊόντος. Τέλος, η γλουτένη αναγράφεται ως συστατικό μίας τροφής ΜΟΝΟ όταν προστίθεται και όχι όταν περιέχεται σε αυτήν φυσικά. Έτσι, μπορεί μία εταιρία να παρασκευάζει ζυμαρικά από σιτάρι και στην ετικέτα να γράφει ότι δεν περιέχουν γλουτένη, ενώ το σιτάρι περιέχει μεγάλη ποσότητα γλουτένης.

Τα άτομα που πρέπει να τρέφονται με προϊόντα χωρίς γλουτένη πρέπει να επιλέγουν τα τρόφιμά τους με προσοχή. Τα άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά να καταναλώνουν προϊόντα όταν είναι απόλυτα σίγουρα ότι δεν περιέχουν γλουτένη, ενώ για τα άτομα με ήπιας μορφής δυσανεξία αποφυγή του σιταριού (και του καμούτ), του κριθαριού και της σίκαλης είναι αρκετά για την βελτίωση των συμπτωμάτων και της ευεξίας.
1.Προσοχή στα τηγανιτά που πολλές φορές αλευρώνονται για το τηγάνισμα (επιτρέπεται το αλεύρωμα, αλλά με άλευρα χωρίς γλουτένη)
2.Προσοχή στα προτηγανισμένα προϊόντα που συχνά είναι αλευρωμένα κατά την παρασκευή τους (πχ, πατάτες τηγανιτές)
3.Προσοχή στις έτοιμες σάλτσας (και ειδικά στο κέτσαπ) που σχεδόν πάντα περιέχει γλουτένη ως πρόσθετο
4.Τα ποτά που παρασκευάζονται με απόσταξη ΔΕΝ περιέχουν γλουτένη (ουίσκι, βότκα κτλ)
5.Τα αλκοολούχα από σταφύλι δεν περιέχουν γλουτένη